Ons geheugen speelt een cruciale rol als we iets willen (aan)leren. Het is belangrijk om in het onderwijs en in leersituaties rekening te houden met de werking van het geheugen.

We onderscheiden in ons geheugen verschillende onderdelen:

• het sensorisch geheugen,
• het werkgeheugen en
• het langetermijngeheugen.  

Het sensorisch geheugen

In het sensorisch geheugen komen prikkels binnen via onze zintuigen. Deze informatie houden we niet vast als we er geen aandacht aan schenken. Het verlies van informatie is dus groot. Pas als we aandacht geven aan bepaalde prikkels, worden deze overgedragen naar het werkgeheugen.

Het werkgeheugen

In het werkgeheugen, ook wel het kortetermijngeheugen, wordt binnenkomende informatie verwerkt zodat het opgeslagen kan worden in het langetermijngeheugen.

Dit gebeurt niet vanzelf: in het werkgeheugen houden we informatie alleen maar vast als we er ook actief mee ‘werken’.

Denk bijvoorbeeld aan het herhalen van informatie of het geven van betekenis aan informatie. In het werkgeheugen wordt informatie verbonden met bestaande kennis in het langetermijngeheugen. Hierdoor ontstaat nieuwe kennis.

Het werkgeheugen heeft een beperkte opslag- en verwerkingscapaciteit.

Het langetermijngeheugen

De opslagcapaciteit voor informatie in het langetermijngeheugen is vrijwel onbegrensd. Het langetermijngeheugen slaat informatie op in de vorm van schema's. Leren betekent dat schema’s worden geconstrueerd of bestaande schema’s worden uitgebreid. De ontwikkeling van kennis is een actief en energievragend proces.

De Cognitieve Belasting Theorie

Het werkgeheugen, dat voor tijdelijke opslag en verwerking van informatie zorgt, wordt gemakkelijk onderbelast of overbelast.

De Cognitieve Belasting Theorie (Cognitive Load Theory, CLT) besteedt hier aandacht aan. De theorie beschrijft twee belangrijke aspecten van het werkgeheugen:

1. De kortdurende opslag van informatie
2. Het selecteren en verbinden van informatie met kennis in het langetermijngeheugen waardoor nieuwe kennis ontstaat. Deze processen kosten energie.

Het is daarom van belang dat het werkgeheugen optimaal belast wordt: niet te weinig en niet te veel. Een optimale belasting met informatie draagt bij aan een actief en effectief gebruik van het werkgeheugen.

In de onderwijspraktijk

Dit betekent dat docenten in de keuze van leertaken en de ontwikkeling van leermaterialen rekening moeten houden met de ontwikkelingsfase van de student. Bijvoorbeeld welke complexiteit een student aankan.

Ook kunnen docenten met de keuze van didactische methoden de effectieve cognitieve belasting versterken en elke vorm van ineffectieve cognitieve belasting voorkomen.

Effectieve leerinspanningen versterken door:	Ineffectieve leerinspanningen vermijden door:
• zorg voor variatie en afwisseling in leertaken	• geef uitgewerkte voorbeelden
• laat studenten zelf verklaren en uitleggen	• geef open opdrachten aan beginners
• laat studenten de leerinhoud visualiseren	• laat onderdelen van een complexe taak uitwerken
• zoom in en uit bij complexe taken	• vermijd overdaad aan informatie en uitleg
• laat studenten het eigen tempo bepalen	• vermijd gedeelde aandacht door samenhangende informatie tegelijkertijd aan te bieden
• stem auditief en visueel aanbod op elkaar af	• vermijd gedeelde aandacht door samenhangende informatie fysiek samen te brengen
• zorg voor focus en vestig de aandacht op de kern

 Deze principes zijn uitgewerkt in de publicatie Krachtig geheugen en de Checklist voor breinvriendelijke presentaties.