Kritisch denken betekent ‘redeneren en reflecteren voordat je een standpunt inneemt of een besluit neemt hoe te handelen en dat je kunt verklaren waarop dat standpunt/besluit is gebaseerd’.
Waarom is kritisch denken belangrijk?
- Kritisch denken draagt bij aan een betere besluitvorming in complexe en risicovolle situaties. Het leert studenten om aannames te onderzoeken, zorgvuldig afwegingen te maken en nieuwe ideeën te verkennen. Het bereidt studenten voor op hun toekomstige professionele beroepsuitoefening waarin van hen verwacht wordt dat zij weloverwogen beslissingen kunnen nemen.
- Kritisch denken ondersteunt het leerproces en de transfer van het geleerde. Het helpt studenten om informatie beter te selecteren, te verwerken en te integreren in de eigen kennisbasis. Ook in situaties die domeinoverstijgend zijn of situaties die anders zijn dan de context waarin er geleerd werd.
- Kritisch denken komt van pas bij beslissingen in het persoonlijk leven en bij de verantwoordelijkheid als burger in onze maatschappij om weloverwogen standpunten te vormen en uit te dragen.
- Tenslotte draagt kritisch denken bij aan het ‘blijven leren’ na afstuderen en het kunnen maken van de overstap (de transitie) naar een nieuwe rol in de maatschappij.
Ontwikkelen van kritisch denken
Kritisch denken ontwikkelt zich niet spontaan. Het vraagt om specifieke vaardigheden die geleerd moeten worden zoals interpreteren, analyseren, evalueren, concluderen, verklaren en reguleren van het eigen gedrag. En als je eenmaal beschikt over deze vaardigheden moet je ook bereid zijn om ze te gebruiken. Dus ook de denkhouding speelt een belangrijke rol.
Een van de vaardigheden is het herkennen van het impliciete, snelle, reactieve denken en - als daar aanleiding toe is - het kunnen schakelen naar het 'weloverwogen denken en handelen', dat expliciet en langzaam verloopt. We noemen dit ook wel switchen van Type 1 naar Type 2 denken.
Type 1 denken doe je op de automatische piloot. Het lost problemen op door te steunen op voorkennis, eigen denkbeelden en overtuigingen. Het produceert snelle, automatische processen.
Type 2 denken is rationeel, en staat voor het langzame, sequentiële denken. Dit denken is gebaseerd op regels (zoals logicaregels), is analytisch en gecontroleerd. Het vereist bovendien meer mentale inspanning dan Type 1 denken.
Om Type 2 denken te versterken zijn kritische denkvaardigheden nodig, zoals analyseren, evalueren en zelfcorrecties toepassen. En ook een kritische denkhouding zoals ruimdenkendheid en 'door willen denken'.
Meer informatie
Meer over het bevorderen van kritisch denken in het onderwijs lees je in de publicatie Kritisch leren denken.
Daarnaast is er het platform Kritisch Leren Denken om je te inspireren, te faciliteren en kennis te delen.